Problemen met je werkgever

Verschil tussen werknemer en zelfstandige

Je bent werknemer wanneer je in ruil voor een loon arbeid levert voor een werkgever die gezag over je uitoefent. Dit wil zeggen dat je werkgever een leidende rol opneemt door te bepalen waar, wanneer en hoe je werkt en hierop toezicht kan uitoefenen. Om te kunnen spreken over een arbeidsovereenkomst als werknemer moet er sprake zijn van arbeid, loon en de uitoefening van gezag door een werkgever.

Je bent zelfstandig als je een beroepsbezigheid uitoefent die een inkomen oplevert, je geen gezagsrelatie hebt met een werkgever en je ook niet het statuut van ambtenaar hebt. Meestal werk je in opdracht voor een bepaald resultaat tegen een bepaalde prijs, op basis van een aannemingsovereenkomst met opdrachtgevers.

Vermoedens van het statuut

In sommige gevallen bepaalt de wet je statuut op basis van de aard van je werk.

Zo ben je voor het arbeidsrecht werknemer wanneer je werkt als onder meer:

• uitzendkracht,
• handelsvertegenwoordiger,
• apotheker,
• betaalde sportbeoefenaar, of
• student buiten het statuut van student-zelfstandige.

Bij de behandeling van jouw sociale zekerheid wordt rekening gehouden met dat arbeidsrechtelijke statuut als werknemer.

Voor het socialezekerheidsrecht ben je werknemer wanneer je werkt als onder meer:

• artiest of kunstenaar in opdracht tegen betaling van een loon,
• chauffeur van goederen met andermans voertuig,
• chauffeur van personen met andermans voertuig,
• taxichauffeur met andermans voertuig.

Werk je in een van deze functies, maar ben je toch zelfstandige? Als je daarvan de nodige bewijzen kunt leveren, kan je inderdaad als zelfstandige beschouwd worden voor de wet.

Als je een mandaat hebt in een Belgische vennootschap of vereniging, gaat de wet ervan uit dat je een zelfstandige bent. Ook in dit geval kan de wet je als werknemer gaan beschouwen als je kunt bewijzen dat dat gerechtvaardigd is.

Twijfel over je statuut

Soms stemt de feitelijke uitvoering van je arbeidsrelatie niet overeen met je gekozen statuut als werknemer of zelfstandige. In dat geval kan er een herkwalificatie gebeuren door een rechter, een bevoegde instelling voor sociale zekerheid of de Administratieve Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie.

Zo’n herkwalificatie kan enkel gebeuren op basis van een uitgebreide beoordeling van verschillende bepalende elementen in de arbeidsverhouding.  

Twijfel je aan je statuut bij het begin van een beroepsactiviteit als zelfstandige? Dan kan jij, je contractspartij of de twee partijen vragen om een beoordeling door de Administratieve Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie. Dat moet gebeuren op het ogenblik van je inschrijving bij een socialeverzekeringskas voor zelfstandigen of binnen de termijn van 1 jaar na het begin van de arbeidsrelatie.

Waarmee wordt rekening gehouden in geval van twijfel?

Afhankelijk van de tewerkstellingssituatie komen verschillende criteria aan bod. Er wordt rekening gehouden met:

• de wil van de partijen in de overeenkomst,
• de vrijheid van organisatie van de werktijd,
• de vrijheid van organisatie van het werk, en
• de mogelijkheid om hiërarchische controle uit te oefenen.

In de volgende activiteitensectoren bestaan een aantal aanvullende sectorspecifieke criteria:

• bouwsector,
• bewakingssector,
• transportsector,
• schoonmaaksector,
• land- en tuinbouwsector, of
• activiteiten die uitgevoerd worden via een digitaal platform.

Op basis van een beoordeling van de sectorspecifieke criteria spreekt de oordelende instantie een vermoeden van het statuut uit. Je kunt wel een tegenbewijs leveren als je het niet eens bent met het oordeel.

Bij de beoordeling van een situatie spelen volgende elementen in ieder geval geen rol:

• titel van de overeenkomst,
• inschrijving bij de sociale zekerheid als werknemer of zelfstandige,
• inschrijving als onderneming bij de Kruispuntbank voor Ondernemingen,
• inschrijving bij de administratie van de btw, en
• wijze van aangifte van inkomsten op fiscaal vlak.

Verplichting van de werkgever

Je werkgever is wettelijk verplicht verschillende documenten op te maken met gegevens over je tewerkstelling en deze documenten bij te houden en bewaren.

Deze sociale documenten laten toe de omstandigheden van een tewerkstelling en de naleving van de wettelijke verplichtingen door de werkgever na te gaan betreffende o.m.:

• het toepasselijk arbeidsstelsel,
• het betaald loon,
• de toegekende vakantiedagen, en
• het betaald vakantiegeld.

Recht van de werknemer

Als werknemer heb je recht op een afschrift van deze sociale documenten:

• de loonafrekening,
• de individuele rekening,
• het vakantieattest bij uitdiensttreding,
• het inlichtingenblad ziekteverzekering, en
• het C4-attest.

Als werknemer moet je kunnen beschikken over een aantal gegevens over je tewerkstelling voor andere doeleinden, zoals je fiscale verplichtingen, de erkenning van verworven vakantierechten, je recht op ziekte- en werkloosheidsuitkeringen, enz.).

Je werkgever blijft in gebreke

Wanneer je werkgever geen wettelijk verplicht sociaal document wil opmaken of je geen afschrift wil overhandigen, kan je je wenden tot een bevoegde inspectiedienst door middel van een aangifte of klacht.

Je wendt je best tot het regionaal kantoor van de bevoegde inspectiedienst waar de werkgever gevestigd is voor:

• je individuele rekening (Toezicht Sociale Wetten FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg),
• je vakantieattest bij uitdiensttreding (Sociale Inspectie FOD Sociale Zekerheid),
• het inlichtingenblad ziekteverzekering (Sociale Inspectie FOD Sociale Zekerheid), en
• je C4-attest (Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening).

De bevoegde inspectiedienst treedt bemiddelend op door:

• de werkgever te herinneren aan zijn wettelijke verplichtingen,
• de nalatigheid als een strafrechtelijke inbreuk vast te stellen en te rapporteren, of
• vervangende geldige documenten op te maken.